Елімізде фейк ақпарат таратқандарға 20 айлық есептік көрсеткіш сомасындағы айыппұл төлеуден 7 жылға бас бостандығынан айыруға дейінгі жаза көзделген.
Құзырлы орган мамандарының мәліметінше, ел азаматтарының көпшілігі жаңалықтың рас не өтірігін ажырата алмайды. Әсіресе апатты және төтенше жағдайлар, саяси оқиғалар уақытында әлеуметтік желілер мен мессенджерлерде жалған хабарламалар көбірек тарайды. Конституция бойынша, фейк ақпарат таратқандар жазаланады. Десе де көп адам мұндай әрекеті үшін қылмыстық жауапкершілікке тартылатынын білмейді. Барлық факті ҚР Қылмыстық кодексінің 274-бабы 4-бөлігімен тіркеледі. Мұндай фактілерді анықтау үшін күн сайын әлеуметтік желілерге мониторинг жүргізіліп жатыр және жалған ақпарат таратқандарды анықтайтын қажетті техникалық мүмкіндіктер бар.
Фейк ақпарат тарату 2015 жылы жаңа Қылмыстық кодекс қабылданғаннан кейін қылмыс түрінде (274-бапқа сәйкес) қарастырыла бастады. Жария немесе бұқаралық ақпарат құралдарын, телекоммуникациялар желілерін пайдалана отырып, әлеуметтiк, ұлттық, рулық, нәсiлдiк, тектік-топтық немесе дiни алауыздықты қоздырса, 2 жылдан 7 жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығын шектеу не сол мерзiмге бас бостандығынан айыру жазасы қолданылады.
Фейк ақпаратты қалай ажыратамыз?
Сөз соңында фейк ақпаратты ажырату үшін бірқатар маңызды кеңес ұсынамыз.
Дереккөзді тексеру
Ашылған беттің уеб-мекенжайын тексеріңіз. Жалған жаңалықтар уеб-сайттарында кейде логикалық, орфографиялық және граматикалық қателер өріп жүреді. Егер сіз сайтпен таныс болмасаңыз, «Біз туралы» бөліміне өтіп, жоба жөнінде ақпарат алуға болады.
Авторды бағалау
Автордың сенімді екенін анықтау үшін ол туралы қосымша ақпарат қарастыру керек. Оның беделі, жарық көрген мақалалары, белгілі бір сала бойынша материал жазып жүр ме, сонымен қоса оның көзқарасына мән берген жөн.
Басқа да ақпарат көзін тексеру
Басқа беделді ақпарат көздері немесе бұқаралық ақпарат құралдары бұл фактіні жарялаған ба? Мақалада сенімді дереккөздерге сілтеме жасалған ба? Егер халық арасында сенімді саналатын БАҚ не ақпарат көзіне жарияланса, демек шындыққа жақын деуге болады.
Сын көзбен қарау
Фейк ақпараттың көбісі қорқыныш немесе ашу сияқты күшті эмоцияларды, соған реакция тудыруға бағытталған. Әр ақпаратқа сын көзбен қарап, өзіңізге «бұл мақаланың мақсаты не?», «белгілі бір көзқарастарды немесе мәселелерді алға тартады ма?», «мақала пайдаланушыны басқа уеб-сайтқа өтуге мәжбүрлей ме?» деген секілді сауалдар қойып, жауап беруге тырысыңыз.
Сурет не видеоның шынайылығын тексеру
Әлеуметтік желідегі суреттер өңделген немесе өзгертілген болуы мүмкін. Мәселен, сурет деформацияланып (фондағы түзу сызықтар қисық болып көрінеді), көлеңке, түстің қанық болуы секілді дүниелерден суреттен шын не фейк екенін анықтауға болады. Сонымен бірге фото не видеоның қайда түсірілгенін, ондағы кішкентай детальдарға да мән берген жөн. Сол арқылы қандай локацияда түсірілгенін тексеруге мүмкіндік бар.