Білім алушылардың жазбаша сөйлеу тілінің дамуы сөйлесім әрекетінің түрлері арқылы (тыңдалым, айтылым, оқылым, тілдесім) дағды болып қалыптасады. Жазылым дағдысын дамытуда білім алушының сөздік қорының мол болуы мұғалімнің оқу мақсаттарын жүзеге асыруына, оқытудың нәтижелі болуына кепіл болмақ.
Ал сөздік қорымыз оқылым дағдысы арқылы қалыптасады және дамиды. Оқыту мен оқу үдерісі барысында оқушыға төрт дағдыны меңгерту арқылы мұғалім жазылым дағдысын дамыта отырып нәтижеге қол жеткізеді. Өйткені,оқушының айтылым, тыңдалым, оқылым арқылы қалыптасқан біліктілігінің көрсеткіші жазылым болып табылады.
Білім саласында қазіргі таңда мектептегі оқушылардың жазылым дағдысы талапқа сай ма? Деген мәселе орын алады. Жазылым дағдысын қалыптастырудың қандай тиімді жолдары бар? Жазылым әрекетінің репродуктивтік және продуктивтік дағдыларын дамытуда қандай әдістер тиімді? Деген сұрақтар туындайды. «Жазылым» бөлімі оқушылардың төмендегі дағдыларды үйренуіне мүмкіндік береді:
– өз көзқарасын білдіре отырып мәтін жазу;
– тиісті стильді пайдалана отырып, алуан түрлі тақырып бойынша мәтін жазу;
• жоспар құру;
• өзіндік стильде мәтін құру;
• тыңдалым, оқылым және аудиовизуалды материалдар негізінде шығармашылық жұмыс жазу;
• түрлі жанрда мәтін құру;
• мәтіндерді салыстыру;
мәтіндерді түзету және түрлендіру;
• оқырманның қызығушылығын оятып, сендіріп жазу;
• эссе жазу.
Осы дағдыларды оқушылар бойында қалыптастыруда түрлі әдіс-тәсілдерді пайдалана білсек, жазылым түрлерін меңгертудің жолдарын түрлендіріп отыру арқылы білім алушылардың жазылым әрекетіне қатысты дағдыларын дамытуға игі ықпал етеді.Жазылым дағдыларының түрлі әдістерін тиімді қолдану нәтижесінде эссе түрлерін, мақала, ойтолғау жазу дағдылары қалыптасады. Сабақ кезінде интербелсенді әдістерді пайдалану оқушылардың жазба жұмыстардың түрлерін және олардың мақсатын, мазмұнын, стилі мен тілін талдау арқылы ерекшеліктерін меңгере отырып, жазылым дағдыларын қалыптастыруға ықпал етеді.
Ойымды қорытындылайтын болсам, оқушылар қазақ тілі пәнін меңгере отырып, қоғамдық өмірге араласуға керекті тыңдалым, айтылым, оқылым, жазылым дағдыларын жағдаяттар жүйесі негізінде дамытады; олар қазақ тілінде кез келген жағдаяттарда еркін қарым-қатынас жасауға бейімделеді, өзіндік көзқарастарын қалыптастырады, ойларын жүйелі түрде жеткізе алады; қазақ тілінде берілген кез келген ақпаратты тиімді қолдана отырып, өзіне қажетті мәліметті ала алады; түрлі мәтіндерді өздігінен түсініп оқиды; оқығаны бойынша өзіндік қорытынды жасап, ауызша және жазбаша сөйлеу дағдылары арқылы тың идеяларын өзгелермен еркін бөліседі.
А.ШЕКЕРБЕКОВА,
№ 44 «Жаңа дала» ЖББМ КММ- нің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі.