Бастауыш мектеп – баланың тұлғалық қасиеттерінің қалыптасуындағы ең маңызды кезең. Бұл жаста оқушының қоғамдық, моральдық, интеллектуалды және эмоционалды қасиеттері дамиды. Мұғалімнің рөлі – тек білім беру емес, балаға жеке тұлға ретінде бағдар беру, оның мінез-құлқы, эмоционалды реакциялары, шығармашылық қабілеті мен әлеуметтік дағдыларын қалыптастыру.
Тұлғалық қасиеттерді дұрыс дамыту болашақта баланың жеке және қоғамдық өмірінде табысты болуына ықпал етеді.
1. Мұғалімнің тұлғалық қасиеттерді қалыптастырудағы рөлінің мәні
Мұғалім – тұлғаның қалыптасуы үшін үлгі, әрі бағыттаушы тұлға. Ол бірнеше бағытта әрекет етеді:
- Үлгі көрсету – мұғалімнің сыпайылығы, еңбекқорлығы, адалдығы оқушыларға үлгі болады.
- Мотивациялық қолдау – оқушының қызығушылығы мен өзін-өзі дамытуға ынтасын арттыру.
- Эмоциялық қолдау – бала өз эмоциясын дұрыс бағыттауды, қиындыққа төтеп беруді үйренеді.
- Құндылықтарды сіңіру – моральдық, әлеуметтік және мәдени нормаларды көрсету және түсіндіру.
2. Тұлғалық қасиеттерді қалыптастыру әдістері
- Ойын және рөлдік әдістер
Рөлдік ойындар: «Отбасы өмірі», «Достармен кездесулер», «Мектептегі жағдайлар».
Ойын барысында оқушы өз эмоциясын, мінез-құлқын бақылайды, шешім қабылдауды үйренеді.
Бұл әдіс әлеуметтік дағдылар мен коммуникативтік қабілеттерді дамытуға ықпал етеді.
- Модульдік сабақтар және жобалық әдіс
Әр апта немесе ай сайын белгілі тұлғалық қасиетке (адалдық, жауапкершілік, еңбекқорлық, ынтымақтастық) арналған модуль өткізу.
Топтық жобалар арқылы бала құндылықтарды тәжірибеде қолданады: мысалы, «Менің сүйікті іс-әрекетім», «Қоршаған орта мен табиғатты қорғау».
- Көркем әдебиет және шығармашылық
Әңгімелер, ертегілер, өлеңдер арқылы кейіпкер мінезін талдау.
Сурет, аппликация, қолөнер арқылы жеке қасиеттерді көрсету: шынайылық, шығармашылық, төзімділік.
Бұл әдіс оқушының эмоциялық интеллектін дамытады.
- Педагогикалық қолдау және менторлық
Мұғалімнің жеке кеңесі, бақылауы, түзетулері балаға өз-өзіне сенім қалыптастыруға көмектеседі.
Мысалы, қиын тапсырма орындағанда немесе топтық жұмыста қателік жасағанда мұғалім балаға қолдау көрсетіп, дұрыс әрекетті бағыттайды.
- Коллаборативті тәсіл
Топтық және жұптық жұмыстар арқылы оқушының ұжымдық дағдылары дамиды: бір-біріне көмек көрсету, пікірталасқа қатысу, бірлесіп шешім қабылдау.
Коллаборация балаға әлеуметтік жауапкершілік пен ынтымақтастық қасиеттерін сіңіруге мүмкіндік береді.
3. Тұлғалық қасиеттерді бағалау тәсілдері
Тұлғалық қасиеттерді қалыптастыруны бағалау қалыптастырушы бағалау әдістерімен жүзеге асады:
- Ситуациялық тапсырмалар – оқушы нақты өмірлік жағдайларда дұрыс шешім қабылдай ма?
- Рефлексиялық күнделіктер – өз әрекеті мен эмоциясын жазып, өзін-өзі бағалайды.
- Жобалар мен шығармашылық жұмыстар – тапсырманы орындаудағы жеке қасиеттері байқалады.
- Топтық бақылау – балалардың бір-біріне қолдау көрсету, өзара әрекеттесуі бағаланады.
Қорытынды
Мұғалімнің рөлі – тұлғаны қалыптастырудағы басты фактор. Ол тек білім беріп қана қоймай, оқушыға үлгі көрсетіп, мотивация береді, эмоциялық қолдау көрсетеді және құндылықтарды сіңіреді.
Тұлғалық қасиеттерді дамытуға бағытталған заманауи әдістер – ойындар, рөлдік ойындар, модульдік сабақтар, жобалық жұмыстар, шығармашылық тапсырмалар және коллаборативті тәсілдер – баланың жеке тұлғалық, әлеуметтік және эмоционалды дамуына тиімді ықпал етеді.
Нәтижесінде, бала жауапкершілігі жоғары, шығармашылық, адамгершілігі мол және әлеуметтік ортада тиімді әрекет ететін жеке тұлға ретінде қалыптасады
Налибаева Динара Исмаиловна ,
Түркістан облысы Жетісай ауданы
«Х. Доспанова атындағы №28жалпы
білім беретін мектеп»коммуналдық
мемлекеттік мекемесінің
бастауыш сынып мұғалімі