Интеграцияның міндеттері
- Гуманитарлық және жаратылыстану пәндерінің интеграциясы нәтижесінде оқушылардың аналитикалық және сын тұрғысынан ойлау қабілеттерін арттыру үшін әдістемелік нұсқаулар әзірлеу.
- Интеграциялық оқыту әдістерін қолдану арқылы оқушылардың пәндер арасындағы байланысты түсіну қабілетін жетілдіру.
- Оқушылардың ғылыми-зерттеу дағдыларын дамыту мақсатында гуманитарлық және жаратылыстану пәндерінің мазмұнын үйлестіре отырып, тәжірибелік тапсырмалар құрастыру.
- Пәндер интеграциясы процессінде оқушылардың шығармашылық қабілеттерін және жаһандық мәселелерді шешу дағдыларын дамыту.
Интеграцияланған білім беру қазіргі таңда өте өзекті, себебі ол оқушылардың пәндер арасындағы байланысты түсінуін арттырады және олардың тұтас дүниетанымын қалыптастырады. Бұл тәсіл оқушылардың аналитикалық және сын тұрғысынан ойлау қабілеттерін жетілдіріп қана қоймай, сонымен қатар олардың шығармашылық қабілеттерін де дамытады. Мысалы, әдеби шығармаларды физикалық немесе биологиялық тұрғыдан талдау, немесе тарихи оқиғаларды жаратылыстану заңдарымен байланыстыру арқылы оқушылардың ойлау көкжиегі кеңейеді.
Сонымен қатар, гуманитарлық және жаратылыстану пәндерінің интеграциясы білім алушылардың жаһандық мәселелерді шешу қабілетін де арттырады. Олар өздерінің алған білімдерін нақты өмірлік жағдайларда қолдана отырып, күрделі проблемаларды шешуге үйренеді. Мысалы, экологиялық мәселелерді шешуде жаратылыстану ғылымдарының білімін пайдалану, ал олардың әлеуметтік және мәдени аспектілерін гуманитарлық ғылымдар арқылы қарастыру.
Қазіргі қоғамда мұндай интеграциялық тәсілдер практикалық маңыздылыққа ие, себебі олар оқушыларды жаһандық азаматтыққа және тұрақты даму мақсаттарына қол жеткізуге дайындайды. Осылайша, гуманитарлық және жаратылыстану пәндерінің интеграциясы білім берудің тиімділігін арттырып қана қоймай, оқушыларды болашаққа дайындауда маңызды рөл атқарады.
ИНТЕГРАЦИЯНЫҢ АРТЫҚШЫЛЫҚТАРЫ
Гуманитарлық және жаратылыстану пәндерін біріктірудің бірнеше артықшылықтары бар:
- Кешенді ойлау қабілетін дамыту: Интеграцияланған оқыту оқушыларға бір мәселені әртүрлі қырынан қарауға мүмкіндік береді. Мысалы, экологиялық мәселені шешу барысында оқушылар жаратылыстану ғылымдарының әдістерін қолданып, оның әлеуметтік және мәдени аспектілерін гуманитарлық пәндер арқылы зерттей алады.
- Шығармашылық қабілеттерді жетілдіру: Әдеби шығармаларды жаратылыстану ғылымдарының тұрғысынан талдау, немесе тарихи оқиғаларды ғылыми заңдылықтармен байланыстыру арқылы оқушылардың шығармашылық қабілеттері артады.
- Ғылыми-зерттеу дағдыларын дамыту: Оқушыларға ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізуге мүмкіндік беретін интеграциялық тапсырмалар олардың зерттеу дағдыларын жетілдіреді. Мысалы, тарих сабағында экологиялық апаттардың себеп-салдарын зерттеу ғылыми көзқарасты дамытады.
ИНТЕГРАЦИЯНЫҢ ҚИЫНДЫҚТАРЫ
Дегенмен, интеграциялық оқыту әдістерін қолдануда белгілі бір қиындықтар да бар:
- Бағдарламаның қиындығы: Әртүрлі пәндерді біріктіру оқу бағдарламасының күрделілігін арттыруы мүмкін, бұл оқытушыларға қосымша дайындықты талап етеді.
- Оқушылардың дайындық деңгейі: Барлық оқушылардың интеграциялық оқытуға дайын болмауы мүмкін, бұл олардың оқу үлгеріміне әсер етуі мүмкін.
ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕР ЖӘНЕ ПРАКТИКАЛЫҚ МЫСАЛДАР
Интеграциялық тәсілдің тиімділігін дәлелдейтін бірнеше зерттеулер бар. Мысалы, Финляндияның білім беру жүйесі интеграциялық оқытудың үлгісі ретінде қарастырылуы мүмкін. Онда пәндерді біріктіру арқылы оқушылардың өзіндік ойлау қабілеттері жоғары деңгейде дамиды. Сонымен қатар, оқушылардың пәндерге деген қызығушылығы артады, себебі олар нақты өмірлік жағдайларда білімдерін қолдана алады.
Гуманитарлық және жаратылыстану пәндерін интеграциялау білім беру жүйесін жетілдірудің маңызды қадамы болып табылады. Бұл тәсіл оқушылардың кешенді дамуына, олардың аналитикалық және шығармашылық қабілеттерін арттыруға, сондай-ақ жаһандық мәселелерді шешуге дайындауға мүмкіндік береді. Осылайша, интеграцияланған білім беру тәсілі білім алушыларды болашаққа дайындауда үлкен рөл атқарады.
Білім беру бағдарламаларын интеграциялау арқылы оқушылардың шығармашылық қабілеттері мен ғылыми-зерттеу дағдылары артады. Алайда, бұл үрдіс бағдарлама күрделілігін арттырып, оқытушыларға қосымша дайындықты қажет етуі мүмкін. Дегенмен, интеграцияланған тәсілдің тиімділігі Финляндияның білім беру жүйесінде дәлелденгендей, оқушылардың пәндерге деген қызығушылығы мен өзіндік ойлау қабілеттерін дамытуда жоғары нәтиже береді.
Болашақта білім беру мекемелері интеграцияланған оқыту әдістерін кеңінен қолдануы қажет. Оқытушыларды осы бағытта арнайы даярлау, оқу бағдарламаларын қайта қарастыру, оқушылардың дайындық деңгейін ескеру маңызды. Сонымен қатар, оқушыларды нақты өмірлік жағдайларда білімдерін қолдануға үйрету арқылы олардың жаһандық мәселелерді шешудегі белсенділігі мен жауапкершілігін арттыруға болады. Осылайша, интеграцияланған білім беру тәсілі заманауи білім жүйесін жетілдіруде басты құралға айналады.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:
- Айтуғанова С.Ш. Интеграция ғылымдары мен әдебиеттану. – Астана: Әл-Фараби атындағы ЕҰУ, 2023. – 120 б.
(Бұл кітап «Гуманитарлық және жаратылыстану ғылымдарының интеграциясы» жобасы аясында жазылған ғылыми еңбектерге негізделген (adebiportal.kz) - Исабекова А.К. Бастауыш сынып оқушыларының білім сапасын оқу пәндерін интеграциялау негізінде арттыру тиімділігі. – Талдықорған: Жансүгіров атындағы Жетісу унив., 2025. – 85 б.
(Бұл зерттеу бастауыш сыныпта пәндерді интеграциялау тиімділігін қарастырады (stud.kz).) - «Жаратылыстану» пәні: сабақтастық және ықпалдастық. – Алматы: Білім Шапағаты, 2024. – 50 б.(Бұл әдістемелік нұсқаулықта жаратылыстану пәндерінің интеграциясы туралы нақты түсінік берілген (ust.kz).
Байымбетова Айнур Нарзилдаевна,
«І.Есенберлин атындағы №54 жалпы білім беретін мектеп» КММ
директорының оқу жұмысы жөніндегі орынбасары.
Жетісай ауданы.